И каләм! Китсен әләм, сән әйлә безне шадыман;
Без дә саяңдә улалым тугъры юла кадыман.
Без өсәраи, көсаляи дә сәүкъит һиммәтә;
Кыйл тәрәххем милләтә — калдырма, зинһар, зилләтә.
Рәфгыйдеп Аурупаи сән гарше әгъләйә кадәр,
Нә ичүн безне дөшердең фәрше әднәйә кадәр?
Милләтең бу хале мәктүбме китабы хикмәтә?
Монхасыйрмы ане гомре хәле мәхзүниятә?
Яз тәгаллемләргә тәргыйб, әйлә тәкъдир къәдрене;
Ит наданлыкларны тәгъриф, зәһрене яз, гъәдрене.
Караны яз “кара” диб һәм игътираф ит акны ак;
Җөпне “җөп” дип язмалысан һәм ушандак такны так.
Бакма һич кәс хәтеринә, милләтең дәрденә бак!
Бәддога — явыз догая һәр заман асма колак.
И каләм, сәндин кәлер һәп бәхтемез, икъбалемез;
Бәкләнәр дүрт күз илә лотфыңда истикъбалемез.
Кичмәсен караңгылыкта маһемез һәм салемез;
Гафилез без, җаһилез — вай халемез, вай халемез!
Һәр тараф мөслимләри бер-бер идәрләр аһе ваһ!
Нә сәбәбле кәлди безгә бөйлә бер бәхте сияһ?
Әйлә ярдәм безгә һәрдәм, и каләм, кыйл мәрхәмәт;
Дәфгулынсын җөмлә хәсрәт, фәкърү хәкърү, мәскәнәт.
Дәфгулынсын — дәфгъ улынсын.
Хәзерге әдәби телдә
И каләм!
И каләм! Китсен газап, ит син безне шат;
Без дә синең аркаңда туры юлга басыйк аяк.
Без әсирләрне, ялкауларны да зур эшкә этәр;
Милләткә мәрхәмәт ит, — зинһар, хурлыкка калдырма.
Европаны күтәреп син югары күкләргә кадәр,
Ник төшердең безне — җиде кат җир астына кадәр?
Милләтнең бу хәле хикмәт китабына теркәлгәнме?
Гомернең һәрбер сулышы хурлык белән чикләнгәнме?
Чакырып яз укырга, уку кыйммәтен тәкъдир ит;
Аңлат наданлыкның начарлыгын, аңлат агу икәнен.
Яз караны “кара” дип һәм акны ак,
Җөпне “җөп” дип һәм шулай ук такны так.
Һәр кеше күңелен [генә] күрмә, милләт авыруына бак!
Бәддога — явыз догага һичвакыт салма колак.
И каләм, бәхет һәм якты киләчәгебез синнән килер;
Якты киләчәгебез дүрт күз белән рәхмәтеңнән көтелә.
Үтмәсен караңгылыкта айларыбыз, көннәребез,
Гамьсез дә без, надан да без — вай хәлебез, вай хәлебез!
Һәрьяктагы мөселманнар бер төслүк аһ-ваһ итә!
Безгә мондый кара бәхет нидән килде? — дип әйтә.
И каләм, безгә һәр даим ярдәм һәм мәрхәмәт ит;
Хәсрәт, хурлык, мескенлекләр — мәңгегә кит!
(Чыганак: Тукай Г.М. Әсәрләр: 6 томда / Габдулла Тукай. – Академик
басма. 1 том: шигъри әсәрләр (1904–1908) / төз., текст., иск. һәм аңл.
әзерл. Р.М.Кадыйров, З.Г.Мөхәммәтшин; кереш сүз авт. Н.Ш.Хисамов,
З.З.Рәмиев. — Казан: Татар. кит. нәшр., 2011. – 407 б.).
